چرا رضا پهلوی از حمله‌ی احتمالی اسرائیل تلویحاً حمایت کرد؟- حسن ستایش

مشخص نیست پاسخ اسرائیل چه کیفیتی داشته باشد و چه زمانی صورت گیرد. اما تهران به نوبه‌ی خود تهدید کرده که به هر گونه حمله به خاکش بلافاصله و شدیدتر از پیش واکنش نشان می‌دهد.

هم‌اکنون موجی از تلاش‌های دیپلماتیک برای فرونشاندن تنش‌ها و جلوگیری از وقوع جنگی منطقه‌ای در جریان است. جامعه‌ی جهانی اسرائیل را به خویشتن‌داری فراخوانده و واشنگتن گفته از حمله‌ی احتمالی اسرائیل به ایران حمایت نخواهد کرد.

در چنین شرایطی، رضا پهلوی، پسر شاه مخلوع ایران و نماینده طیفی از اپوزیسیون سلطنت‌طلب و ناسیونالیست و راست افراطی، در برنامه‌ی «پی‌یرس مورگان بدون سانسور» روبروی دوربین نشست و با این‌که از او خواسته شد درباره حمله نظامی اسرائیل به خاک ایران موضع‌گیری کند، از ضرورت «رژیم‌چینج» [تغییر رژیم] گفت؛ ترکیبی که به طور خاص به مداخله‌های نظامی قدرت‌های غربی برای تغییر دولت‌ها در کشورهایی همچون عراق و افغانستان و لیبی و سودان و … به کار می‌رود و بسیاری حتی دونالد ترامپ، «پرزیدنت دل‌ها»ی پهلویست‌ها هم آن را محکوم می‌کنند و فاجعه‌بار می‌دانند. و این محکوم نکردن حمله‌ی احتمالی اسرائیل در حالی است که افزایش تنش‌ها بین جمهوری اسلامی و اسرائیل می‌تواند فاجعه‌هایی جبران‌ناپذیر به بار آورد و شمار زیادی از مردم ایران را قربانی کند.

از همان ابتدا معلوم بود رضا پهلوی برای تبلیغ نظرگاهش آمده و خطابش قدرت‌های غربی است تا بگوید:‌ وقتش رسیده کار رژیم را تمام کنید. او در پاسخ به سوالی درباره‌ی نظرش راجع به افزایش تنش‌ها گفت:

“جهان باید بداند که … دیپلماسی شکست خورده، انتظار ما برای تغییر رفتار رژیم در چندین دهه گذشته بی‌معنا بوده، و زمان آن فرارسیده که به دنبال راه‌حل نهایی برای مسأله باشیم. اگر ما واقعا می‌خواهیم جلوی افزایش تنش را بگیریم، باید کار این رژیم را به پایان برسانیم، که در وهله‌ی اول خواست مردم ایران است. جهان باید این را به طور جدی مورد ملاحظه قرار دهد: تنها راه‌حل «رژیم‌چینج» در ایران است”.

آیا تصور می‌کنید برای اسرائیل انجام حمله‌ی مستقیم به خاک ایران استراتژی هوشمندانه‌ای است، کاری که اعضای راست‌تر کابینه می‌خواهند انجام دهند؟

پاسخ رضا پهلوی چنین بود:

“من نمی‌توانم درباره اینکه چه تصمیمی داخلی در سطح کابینه گرفته شود گمانه‌زنی کنم. اما می‌دانم که رفت و برگشت‌های زیادی بین کشورهای مختلف بوده که به حکومت اسرائیل مشورت می‌دهند. اما یک‌چیز را می‌توانم با قطعیت بگویم: در نهایت، بی‌بی نتانیاهو، محمد بن سلمان و بسیاری دیگر در منطقه می‌دانند که ما نمی‌توانیم فقط یک بار دیگر روی این تمرکز کنیم که چه می‌تواند اتفاق بیفتد و چه چیزی نمی‌تواند و اینکه آیا افزایش تنش‌ها از کنترل خارج خواهد شد یا نه. فکر می‌کنم همه در منطقه می‌فهمند که تا وقتی این رژیم [جمهوری اسلامی]، و ماهیت‌اش، دائما در منطقه آشوب و خرابی برای کشاندن آن به افراطی‌گری بیشتر و رادیکالیسم بیشتر و بی‌ثباتی بیشتر و تهدیدهای بیشتر خلق می‌کند، نمی‌توانیم به هیچ راه‌حل دیگری فکر کنیم مگر راه‌حلی که فقط تاب‌آوردن وضعیت موجود نباشد. ما باید به لحاظ استراتژیک شروع کنیم به اندیشیدن به فراتر از وضعیت موجود. این بحث‌هایی است که من اخیراً، دست کم سال قبل که از اسرائیل بازدید کردم، داشتم، و در همین رابطه با کشورهای اروپایی و آمریکا چه پارلمان‌شان چه دولت‌شان سال گذشته حرف می‌زدم. باید یک تغییر بنیادین در نحوه‌ی برخورد این کشورها با رژیم اسلامی ایران به وجود بیاید. و این یعنی به جای اینکه فقط متمرکز باشیم روی اینکه چه طور پاسخ بدهیم و پاسخ متناسب چیست و خسارت‌های جانبی چه می‌شود، … چون ما می‌دانیم مردم دارند رنج می‌کشند، ایرانی‌ها دارند رنج می‌کشند، اسرائیلی‌ها دارند رنج می‌کشند، فلسطینی‌ها دارند رنج می‌کشند، اما همه [این رنج] به خاطر این رژیم است. بنابراین تنها علاج در وهله‌ی نهایی یک شیفت سرتاسری در سیاست [مواجهه با ایران] است. فقط به این گونه می‌توانیم از دل این وضعیت مغشوش بیرون بیاییم و واقعاً یکی از مسأله‌های منطقه از حیث ثبات و صلح را حل کنیم…”

او در واقع نه تنها حمله‌ی احتمالی نظامی را ــ که مجری به راست افراطی اسرائیل مرتبط کرد ــ نفی نمی‌کند و خطرناک نمی‌شمرد، که تلویحاً از آن حمایت هم می‌کند.

آیا برایتان عجیب است که نماد و ستون ناسیونالیسم ایران‌شهری خواهان حمله به ایران‌شهر است، آن‌هم وقتی رفتار او و متحدانش با اقلیت‌های ملی طی قیامِ ژینا را دیده اید؟ بله؛ تفکر ضعیف، حتی پارادوکس‌های جذابی هم ندارد. پارادوکس اندیشه‌ی پهلویسم مثل روز روشن است و البته شرم‌آور: از یک سو، در گفتار حامیان و متحدان رضا پهلوی، مبارزان و مردمان کُرد و بلوچ و عرب و … که به دنبال حق تعیین سرنوشت، بنیادین‌ترین «حق انسانی» هستند، به عنوان خطری برای یکپارچگی سرزمینی ایران و نقض حاکمیت ملی آن به تصویر کشیده می‌شوند؛ از سوی دیگر، حمله‌ی اسرائیل و به طریق اولی، ایالات متحده آمریکا، نه تنها تجاوز به یکپارچگی سرزمینی و حاکمیت ملی مورد علاقه‌ی این «ملی‌گرایان» و «میهن‌پرستان» نیست، بلکه نجات‌بخش است و همچون معجزه‌ای همه‌چیز را از دل آتش جنگ به گلستان مبدل می‌کند.

نام دیگر این معجزه، «رژیم‌چینج» است. توکل این مومنان برای رویت رژیم‌چینج به مداخله‌ی قدرت‌های خارجی ــ اسرائیل و ایالات متحده آمریکا و شاید متحدان‌شان ــ است. برای این کار اما باید ابتدا آتش جنگ را شعله‌ور کنند و آن وقت معجزه با ظهور ناگهانی گلستان پایان می‌یابد.

آنها به ما می‌گویند که در این گلستان موعود، دولتِ ملی ظهور خواهد کرد و آنها هستند که این دولت و زیرساخت‌ها و مکانیسم‌هایش را برایمان خواهند ساخت.

اگر کسی بخواهد به زبان فریدریش نیچه در مورد این شیفتگان قبض قدرتِ دولتی هشدار دهد، خواهد گفت:

چه بسیار آنها که نوید معجزه و گلستان دادند، اما «واعظان مرگ»‌ای بیش نبودند که برای «تکیه‌زدن بر اورنگ‌ لجن‌گرفته‌‌ و بویناک» قدرت، «به همه‌ی زبان‌های خیر و شر دروغ گفتند» و ملت‌ها را به مرگ و نابودی کشاندند.

مضمون‌ربایی از پاره «بت نو» در «چنین گفت زرتشت»

دروغ گفتن به همه‌ی زبان‌های خیر و شر شکل‌های متفاوتی به خود می‌گیرد. یک شکل غالب در دوران ما، اظهارنظرهای متفاوت و گاه ناقض یکدیگر، مبتنی بر فرصت‌جویی سیاسی و نه اندیشه و منش سیاسی، است تا هر بار هر کسی تو را بابت هر اندیشه و نقل‌قولی بازخواست کند، بتوانی بگویی: «نه! من چنین چیزی نگفتم، یا چنین منظوری نداشتم، و حتی بر خلاف تفسیر شما و دیگر بدخواهان گفته‌ام با فلان چیز موافقم و با بهمان چیز مخالف». دونالد ترامپ از این جنس است. خود رضا پهلوی هم از این کیفیت دور نیست. به همین خاطر هربار به رضا پهلوی در فضایی انتقادی و عمومی بگویند تو در برابر حمله‌ی نظامی به ایران موضع محکمی نگرفتی، انکار می‌کند و برعکس‌اش را می‌گوید.