حسین اشتری (راست) رفت و احمدرضا رادان (چپ) فرمانده جدید نیروی انتظامی شد

حسین اشتری از نیروی انتظامی رفت و آیت‌الله خامنه‌ای، احمدرضا رادان، رئیس مرکز مطالعات راهبردی فراجا را به عنوان فرمانده جدید نیروی انتظامی (فراجا) منصوب کرد؛ کسی که در جریان برخورد سرکوبگرانه با جنبش سبز در انتخابات سال ۸۸ و زنان «بدحجاب» و موی سرپسران به یکی از چهره‌های اصلی تبدیل شده بود.

حکم رهبر جمهوری اسلامی برای فرمانده جدید نیروی انتظامی، کوتاه و بدون تعریف و تمجید از سوابق آقای رادان نوشته شده است.

جابجایی در نهادی که وظیفه تامین امنیت داخلی را برعهده دارد، در حالی صورت می‌گیرد که جنبش اعتراضی ایران وارد چهارمین ماه خود شده و حکومت تلاش دارد اوضاع را عادی نشان دهد.

اگرچه ممکن است «پایان خدمت» آقای اشتری به صورت اتفاقی با جنبش اعتراضی سه ماه اخیر هم‌زمان شده باشد، اما این جابجایی با توجه به سوابق احمدرضا رادان معنا و مفهمومی فراتر از یک تغییر سازمانی پیدا کرده است. بر اساس بولتن‌های محرمانه‌ای که از خبرگزاری فارس منتشر شده، آیت‌الله خامنه‌ای نگران‌هایی جدی درباره عملکرد نیروهای انتظامی در برخورد با معترضان دارد.

نیروی انتظامی از سوی مدافعان حقوق بشر متهم است که در جریان برخورد با اعتراض‌های اخیر، دوشادوش باقی نیروهای مسلح، در کشتار معترضان بی‌سلاح – شامل کودکان – و دستگیری و شکنجه آنها دست داشته است.

رفتن یک «ولایت مدار»

حسین اشتری در ۱۸ اسفندماه سال ۱۳۹۳ با حکم آیت‌الله خامنه‌ای فرمانده کل قوا، به عنوان فرمانده نیروی انتظامی جایگزین اسماعیل احمدی‌مقدم شد.

زمانی که آقای اشتری به فرماندهی نیروی انتظامی رسید خبرگزاری دانشجو، وابسته به بسیج دانشجویی، او را فرماندهی «ولایت مدار» توصیف کرد که توانسته مسئولیت‌های حساس قبلی را با موفقیت پشت سر بگذارد.

رهبر جمهوری اسلامی در احکامی که برای افراد نظامی صادر می‌کند، مدت زمان آن را مشخص نمی‌کند. اما معمولا فرماندهان عالی‌رتبه نظامی حدود ۱۰ سال از طرف علی خامنه‌ای منصوب می‌شوند و برحسب شرایط و اوضاع کشور ممکن است از این قاعده تبعیت نشود.

آقای اشتری حدود هشت سال در راس این نهاد نظامی بود، نهادی که به گفته خودش سالی ۱۰۰ میلیون و روزی ۳۰ هزار ماموریت انجام می‌دهد.

دوران فرماندهی آقای اشتری، با چند مقطع مهم از فعالیت نیروی انتظامی همزمان بود. اعتراضات دی‌ماه ۹۶، اعتراضات خونین آبان‌ماه ۹۸ و جنبش اعتراضی ۱۴۰۱ که از شهریورماه آغاز شده است. در این مدت، بارها نام حسین اشتری در رسانه‌های داخلی و جهانی مطرح شده و عملکرد نیروی انتظامی موجب شده تا نام او به اتهام «خشونت علیه معترضان» در لیست افراد تحریمی آمریکا و اروپا قرار بگیرد.

اگرچه دشوار است که بتوان تعیین کرد در دوره‌ فرماندهی آقای اشتری، چند نفر از معترضان توسط نیروی انتظامی کشته شده‌اند، اما کشتار آبان ۹۸ که یکی از خونین‌ترین سرکوب‌های دهه‌های اخیر در جمهوری اسلامی محسوب می‌شود، در همین دوران رخ داده است. نیروی انتظامی در کنار سپاه پاسداران و بسیج، متهم اصلی دست داشتن در این کشتار است.

در جنبش اعتراضی اخیر نیز تا به امروز، سازمان حقوق بشر ایران (در نروژ) کشته شدن ۴۷۶ نفر را تایید کرده است.

از زمان تاسیس نیروی انتظامی تا امروز، مجموع تعداد معترضانی که در دوران فرماندهی حسین اشتری کشته شدند، با هیچ یک از فرماندهان پیشین این نیرو قابل مقایسه نیست.

در جریان اعتراضات گذشته بخصوص در سال ۹۶ و ۹۸ معترضان شعار «نیروی انتظامی، حمایت، حمایت» سر می‌دادند. اما در جریان اعتراضات اخیر، اگر چه تلاش‌هایی برای برای پیوستن بدنه نیروهای انتظامی و نظامی به معترضان دیده شد، اما دیگر از درخواست حمایت نیروی انتظامی در شعارهای معترضان خبری نبود.

اشتری و جنبش اعتراضی

حسین اشتری با یگان ویژه پلیس دیدار کرد و از آنها خواست در راهی که قدم برمی‌دارند شک نکنند

بعد از کشته شدن مهسا امینی و فشار افکار عمومی برای پاسخگویی پلیس امنیت اخلاقی، حسین اشتری از اقدامات پلیس حمایت کرد.

در سوم مهرماه در اوایل آغاز جنبش اعتراضی حسین اشتری به عنوان فرمانده فراجا در جمع نیروهای یگان ویژه پلیس حاضر شد تا به نیرویی که در سرکوب معترضان نقش دارند قوت قلب بدهد و خطاب به آنها گفت: «چند روز خوب عمل کردید و یک ذره در مسیرتان شک نکنید و اگر قاسم سلیمانی نیز بود کار شما را تائید می کرد.»

او حتی اقدامات نیروی انتظامی را مسیری «نورانی» توصیف کرد و گف: «دشمنان قصد زدن اصل نظام را دارند.»

آقای اشتری جدا از دلداری به نیروهای امنیتی، برای جلب نظر شماری از مراجع تقلید در ۱۴ مهرماه به قم رفت و در این دیدارها به مراجع تقلید گفت بررسی همه جانبه جا باختن مهسا امینی نشان می‌دهد که «هیچ تقصیر و قصوری متوجه همکاران ما نیست».

اشتری پس از دیدار با روحانیون قم، در همان شب در یک برنامه تلویزیونی به نام « صف» شرکت کرد و گفت: «راهبرد دشمن، کشته‌سازی است. سلاح ما در میدان، ساچمه‌زن پلاستیکی است. نیروهای ما که با آشوب مبارزه می‌کنند اسلحۀ غیرکشنده دارند.»

براساس گزارش‌های میدانی و فعالان حقوق بشری و تصاویر شبکه‌های اجتماعی، شماری از معترضان با تفنگ‌های ساچمه‌ای کشته شده‌اند، یا چشم‌شان کاملا تخلیه شده و بینایی‌شان را از دست داده‌اند.

ضمن اینکه اصولا بر اساس کنوانسیون‌های بین‌المللی استفاده از سلاح، تفنگ ساچمه‌ای از جمله سلاح‌های ممنوع برای پراکنده کردن جمعیت‌ معترضان است.

بولتن‌های محرمانه فارس نشان می‌دهد که رهبر جمهوری اسلامی، نگران بوده که بدنه نیروی انتظامی با سرکوب خونبار شهروندان معترضان همراهی نکنند.

در یکی از این بولتن‌ها به دیدار آقای اشتری با علی خامنه‌ای اشاره شده که زمانش مشخص نیست، اما در جریان آن، فرمانده کل قوا به فرمانده نیروی انتظامی می‌گوید «یک وقت خود را نبازید».

بر اساس این بولتن، رهبری جمهوری اسلامی در این جلسه محرمانه درباره اعتراضات سراسری به حسین اشتری، گفته است: «این فضایی که در میدان است قابل مدیریت است. به کارکنان زیرمجموعه‌تان بگویید مبارزه‌مان با سران استکبار است. روی انگیزه نیروهای مسلح تأکید بکنید و روی معیشت‌شان تأکید بکنید. این دو در دستور کار باشد.»

انداختن آفتابه بر گردن متهمان

احمدرضا رادان در سال ۸۷ جانشین فرمانده نیروی انتظامی شد و در انتخابات جنجالی سال ۸۸ نقش مهمی در سرکوب معترضان داشت

احمدرضا رادان از اواسط دهه هفتاد در زمان فرماندهی هدایت لطفیان در نیروی انتظامی، از سپاه پاسداران به نیروی انتظامی منتقل شد. پیش از آن، رادان عضو سپاه پاسداران کردستان بود و از نیروهای تحت امر آقای لطفیان در قرارگاه معروف به «حمزه سیدالشهدا» محسوب می‌شد.

هدایت لطفیان یک سال پس از حوادث ۱۸ تیر و کوی دانشگاه در سال ۷۸ از فرماندهی نیروی انتظامی کشور کنار گذاشته شد و محمد باقر قالیباف جانشین او شد. با رفتن لطفیان از نیروی انتظامی، بسیاری از نزدیکان او نیز از نیروی انتظامی خارج شدند و به سپاه بازگشتند. اما رادان در نیروی انتظامی ماندنی شد.

نخستین ماموریت انتظامی آقای رادان، بعد از انتخابات دوم خرداد در کردستان بود و به دلیل آشنایی با کردستان به عنوان فرمانده نیروی انتظامی در این استان مشغول به کار شد. فرماندهی نیروی انتظامی در سیسان و بلوچستان، خراسان، خراسان رضوی و فرماندهی نیروی انتظامی تهران بزرگ از جمله مناصب مهمی است که در کارنامه‌اش به چشم می‌خورد.

حضور آقای رادان به عنوان رییس پلیس تهران با اجرای طرح امنیت اخلاقی و «مبارزه با اراذل و اوباش» پیوند خورد؛ طرح‌هایی که با حاشیه‌های فراوانی همراه بود.

خبرگزاری ایسنا در سوم خردادماه ۱۳۹۳، از قول آقای رادان درباره روزهای اول حضورش در پلیس تهران نوشت «تهران را که رصد می‌کردیم چهره زیبایی نداشت و هنجار شکنی زیاد بود. مردم از دیدن این صحنه رنج بسیار می‌بردند. آن زمان نگاه نکردم که قانون حجاب و عفاف یک قانون قابل توجه است، بلکه نگاه کردم که جوانان ما را، با بی‌قیدی و بی‌حجابی از ما می‌گیرند. بنابراین احساس تکلیف کردم.»

برخورد پلیس تهران با متهمانی که معروف به «اراذل و اوباش» بودند، با انتقادهای فراوانی روبه رو شد. تصاویری از انداختن آفتابه به گردن این افراد و گرداندن آنها در سطح شهر منتشر شد که منتقدان آن‌را تحقیر غیرقانونی متهمان و مجرمان توصیف کردند.

آقای رادان درباره این اقدام خبرساز گفت: «آفتابه‌انداختن به گردن مجرم فقط یک بار انجام شد که به دستور ما نبود و دیگر تکرار نشد. وقتی که ما از کرامت انسانی صحبت می‌کنیم، کارها و حرکات انسانی را مد نظر داریم. اما هیچ کدام از کارهای اراذل و اوباش انسانی نبود.»

برخورد با زنان و دختران «بدحجاب» نیز در دوران فرماندهی رادان در پلیس تهران شدت گرفت. تیرماه سال ۱۳۸۶، موضوع حتی فراتر از بحث حجاب، مبارزه با آنچه «آرایش منحرف موهای سر پسران» نامیده می شد، داغ شد و واژه «تبرج» (جلوه‌گری و با تکبر و تبختر راه رفتن) درباره چکمه‌های بلند زنان به کار برده شد.

آقای رادان در همان زمان اعلام کرد که پلیس با مدل موی پسران برخورد می‌کند و گفت: «با پسرانی که از مدل‌های منحرف مو استفاده می‌کنند، برخورد انتظامی می‌شود. این‌گونه پسرها ابتدا از سوی پلیس دستگیر و به مرکز انتظامی مشخص در پلیس امنیت منتقل شده و در آن‌جا نشانی واحد صنفی که مبادرت به آرایش موی وی به سبک‌های منحرف کرده اخذ می‌شود.»

او در آن سال درباره گشت ارشاد نیز گفت: «تعداد گشت‌ها را از اول مرداد چند برابر می‌کنیم، به گونه‌ای که تمام معابر و خیابان‌های تهران و نیز پارک‌ها و تفرجگاه‌ها را تحت پوشش قرار دهند.»

این شدت عمل بعدها با انتقاد برخی چهره های سیاسی از جمله محمود احمدی‌نژاد رییس جمهور وقت همراه شد.

رادان؛ از انتخابات ۸۸ تا ممنوعیت کراوات

احمدرضا رادان یکی از متهمان بازداشتگاه کهریزک بود اما او اتهامات را رد کرد

احمدرضا رادان پله ‌های ترقی را طی کرد و پس از فرماندهی تهران بزرگ، در سال ۸۷ حکم جانشینی فرماندهی نیروی انتظامی کشور را از اسماعیل احمدی مقدم دریافت کرد.

او در زمان انتخابات جنجالی سال ۸۸ و اعتراض‌های جنبش سبز، به عنوان جانشین فرمانده نیروی انتظامی، گفته شد که او نقش اصلی را در امنیتی کردن فضا و پایان دادن جنبش سبز داشته است و حتی نام او در ماجرای معروف کهریزک که منجربه کشته شدن چند نفر از معترضان شد، مطرح شد.

اما او همواره هرگونه اتهام برخورد خشن و غیرانسانی با معترضان را تکذیب کرد و گفت: «در زمان فتنه من از انتقال آن افراد به کهریزک بی خبر بودم.»

او درباره اعتراضات انتخابات ریاست جمهوری گفت: «ما با کسی تعارف نداریم، تا وقتی که زنده باشم اجازه عبور از خط قرمزها را به کسی نمی‌دهیم. هیچ زمان از عملکرد خودم در فتنه ۸۸ پشیمان نیستم و اگر بازهم باشم و بازهم فتنه‌ای باشد، دوباره برخورد قاطع می‌کنم.»

رادان درباره اقداماتش در جریان سرکوب جنبش سبز گفت: « کارهای من برای حمایت از ولی زمان بود. روزها من می‌رفتم در خیابان‌ها و با فتنه گران برخورد می‌کردم و شب‌ها برای بازجویی و پاسخگویی می‌رفتم.»

عملکرد رادان در اتفاقات ۸۸ باعث شد که از او چهره ای کاملا نظامی و بدون انعطاف به نمایش گذاشته شود و هنوز کسانی هستند که خط و نشان‌های او را در شب حوادث خونین عاشورای سال ۸۸ در تلویزیون فراموش نکرده‌اند.

فعالیت آقای رادان در دوره جانشینی او در فرماندهی نیروی انتظامی پر خبر بود و جدا از فعالیت‌ایش در مسایل سیاسی، اعتراضات و مسایل حجاب و موی سر حتی به استفاده از کراوات در محیط های درمانی نیز واکنش نشان داده بود و در سال۹۰ به پزشکان و کادر مراکز درمانی اولتیماتوم داد که استفاده از کراوات ممنوع است.

در جریان اعتراض‌های بیش از سه ماه اخیر، مساله برخوردهای شدید نیروی انتظامی با شهروندان و مداخله حکومت در خصوصی‌ترین موضوعات زندگی شهروندان، از جمله انتقادهای محوری معترضان بود. حالا انتخاب چهره‌ای مانند رادان به مقام فرماندهی نیروی انتظامی که پرونده قطوری در این زمینه‌ها دارد، نشان می‌دهد که رهبر جمهوری اسلامی علاقه‌ای به تغییر رویه این نیرو در زمینه برخوردهای به اصطلاح «اسلامی» با شهروندان ندارد.

برعکس، کم نیستند کسانی که از این انتخاب جدید، پیامی روشن را استخراج می‌کنند: اینکه در قرار است بر همان پاشنه بچرخد که تاکنون چرخیده.