صمد بهرنگی یک معلم نمونه بود و از نخستین فعالان حقوق مدنی در مفهومی که امروز سراغ داریم. با درگذشت او تا سال‌ها مردم فرزندانشان را صمد /بهرنگ می‌نامیدند.در سال‌های دهه ۱۳۴۰ که احمد شاملو سردبیری بخش فرهنگ و هنر نشریه «خوشه» را به عهده داشت، در پاسخ به اتهام رویکرد تبعیض‌آمیز روشنفکران تهران‌نشین نسبت به ملت‌ها و اقوام فلات ایران از جمله آذربایجانی‌ها می‌نویسد: «من حتی اشـعاری از شاعران آذربایجان را بـه زبان اصـلی چاپ مـی‌كردم كـه مدام هم زر زر سـاواك از این بابت بلند بود.»