پهپاد شاهد یکی از تسلیحاتی است که ایران به روسیه داده و در جنگ اوکراین مورد استفاده قرار گرفته است.
اطلاعات مقاله
- نویسنده, شبنم شعبانی
دو سال از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین می‌گذرد؛ جنگی که هنوز چشم‌اندازی روشن برای پایان آن دیده نمی‌شود.
از زمستان دو سال پیش تا حالا اما نام یک کشور دیگر در کنار روسیه مدام شنیده شده است: ایران. تهران بارها به دلیل حمایت تسلیحاتی از مسکو سرزنش شده است. تازه‌ترین مورد این حمایت تسلیحاتی بر اساس گزارش خبرگزاری رویترز، ارسال موشک‌های بالستیک ایران به روسیه است.
چند روز پیش، رویترز به نقل از شش منبع گزارش داده بود که ایران شمار بزرگی موشک‌های قدرتمند بالستیک زمین به زمین را به روسیه فرستاده است.
دولت آمریکا به ایران هشدار داده است اگر این کشور موشک‌های بالستیک را به روسیه تحویل بدهد با واکنش «سریع و شدید» جامعه بین‌المللی روبرو خواهد شد.
جان کربی، سخنگوی شورای امنیت کاخ سفید، در واکنش به این گزارش رویترز گفت که آمریکا هنوز شواهدی دایر بر تایید انتقال این موشک‌ها از ایران به روسیه ندیده است ولی افزود: «در این گزارش آمده است که ایرانی‌ها به‌روشنی اشاره می‌کنند که موشک‌های بالستیک را به روسیه ارسال خواهند کرد. دلیلی نداریم فکر کنیم که آنها به این حرف عمل نخواهند کرد.»
تهران این گزارش را تکذیب کرده است. در موارد پیشین هم، از جمله همکاری‌های پهپادی با روسیه، تهران فرستادن پهپاد به روسیه را پذیرفت اما تاکید کرد که این پهپادها «قرار نبوده است در جنگ اوکراین استفاده شود».
این اما تنها جایی نیست که ایران در مظان همکاری تسلیحاتی با روسیه بوده است.
زمانی که در آخرین روزهای تابستان گذشته تصاویر حضور سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه، ٖ بلندپایه‌ترین مقام دفاعی این کشور در ایران خبرساز شد، بسیاری پذیرفتند که روابط تسلیحاتی تهران و مسکو حالا بیش از هر زمانی درهم تنیده شده است. سفری که برای اولین بار از آغاز تهاجم نظامی روسیه به اوکراین انجام می‌شد.
اطلاعات رسمی از جزییات مربوط به حجم تبادلات نظامی میان ایران و روسیه در دست نیست.
این نکات می‌تواند به نشانه‌ای پررنگ تعبیر شود نه تنها از توسعه روابط تسلیحاتی دو کشور، بلکه درهم تنیده شدن هر چه بیشتر روابط سیاسی و راهبردی دو همسایه: یکی قدرتی جهانی با انبوه تسلیحات هسته‌ای، آغازگر جنگی خون‌بار در مرزهای اروپا و دیگری قدرتی منطقه‌ای، تا حدود زیادی در انزوا و زیر سایه تحریم‌ها و روابط نه چندان گرم با بسیاری از کشورها، به‌ویژه در غرب.
روابط ایران و روسیه چه پیامدی برای آنها داشته؟
از ابتدای جنگ اوکراین، تهران درباره تسلیح مسکو به پهپادهای ایرانی روشنگری نکرده است. شماری از مقامات اصولا حضور پهپادهای ایرانی در جنگ را رد کرده‌اند و شماری دیگر هم پذیرفته‌اند که روس‌ها از پهپادهای ساخت ایران استفاده می‌کنند، اما پهپادهایی که به گفته آنها پیش از جنگ در اختیار روسیه قرار داده شده است.
بررسی حملات و مطالعه بقایای برخی از پهپادهای سرنگون شده در اوکراین نشان داده است که از پرنده‌های بدون سرنشین ساخت ایران در جنگ «استفاده» شده است.
برای مثال، بقایای یک حمله پهپادی که در اکتبر سال ۲۰۲۲ در قلب کی‌یف،پایتخت اوکراین، اتفاق افتاد، شباهت «غیرقابل انکار» آن را با یک پهپاد ایرانی نشان می‌داد: پهپاد شاهد.
هرچند بی‌بی‌سی قادر به تایید نتیجه تحقیقات موسسات مختلف نیست، اما شماری از بررسی‌ها، از جمله در موسسه تحقیقاتی کانفلیکت آرامنت در لندن که بر روی تسلیحات جنگی مطالعه می‌کند، نشان داد که قطعات بازمانده از دیگر حملات پهپادی روسیه به اوکراین هم، ظن حضور پهپاد شاهد-۱۳۶ ایرانی و همین‌طور نوع کوچک‌تر آن، پهپاد شاهد-۱۳۱ را در صحنه این جنگ بسیار پررنگ کرده است.
در اکتبر ۲۰۲۲ ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهوری اوکراین، هم در کنار لاشه پهپادی ایستاد و آن را این‌طور معرفی کرد که «بقایای شاهد-۱۳۱» است و از صحنه جنگ «بازیابی» شده است.
پهپاد شاهد آن‌طور که گفته شده، با نام روسی «گران» (ژرانیوم یا اختصارا ژران) توسط روسیه در جنگ اوکراین به کار می‌رود، پهپادی کوچک است که عمدتا گفته می‌شود «انتحاری» عمل می‌کند.
مشخصا شاهد-۱۳۶با طول بال دو و نیم متر، وزن کلاهکی تا پنجاه کیلوگرم و برد ۲۵۰۰ کیلومتر و حداکثر سرعت ۱۸۵ کیلومتر بر ساعت به گفته ارتش اوکراین، طراحی ساده و ارزانی دارد، از همین‌رو ابزار تسلیحاتی مناسبی برای روسیه جهت ادامه جنگ فرساینده است.
علاوه بر آنچه مزیت‌های عملیاتی پهپادهای ایرانی می‌تواند برای ارتش روسیه داشته باشد، باید در نظر داشت که دو سال جنگ فرساینده هزینه‌های گزاف اقتصادی برای روسیه به بار آورده است: جنگی که شاید کرملین در ابتدای تهاجمش انتظار نداشت به این اندازه طولانی باشد.
دیدار ابراهیم رئیسی و ولادیمیر پوتین در ازبکستان
بر مبنای محاسبه موسسه «رند» تا پایان تابستان گذشته، این جنگ حدود «۲۰۰ میلیارد دلار» برای مسکو هزینه داشته است. این سوای قطع روابط نام‌های تجاری و برندها و البته تحریم نفت و گاز روسیه در واکنش به تهاجم به اوکراین است.
به گفته تحلیلگران پهپادهای ارزان و پرشمار می‌تواند «برگ برنده» روسیه باشد تا در استفاده از تجهیزات نظامی گران‌قیمت خود صرفه‌جویی کند.
در آن‌سو ایران است. کشوری که سال‌ها زیر تحریم اقتصادی و تسلیحاتی است و شاید بر همین اساس روابط خود را در عرصه‌هایی بزرگ به مسکو گره زده است.
حالا گزارش‌هایی از جمله در اویل پرایس می‌گوید که خریداران نفت تحریمی ایران با آمدن نفت تحریمی روسیه به بازار، نفت ایران را کمتر یا دستکم ارزان تر می‌خرند.
علاوه بر آن، اتهام همکاری تسلیحاتی با روسیه در جنگ اوکراین تا این جای کار فشار سیاسی از طرف غرب و به ویژه اروپایی را که در خاکش جنگ جریان دارد، در پی داشته است.
اتحادیه اروپا اواخر پاییز امسال تحریم‌های تازه‌ای علیه ایران به دلیل همکاری تسلیحاتی با روسیه در جنگ اوکراین وضع کرد.
تنها چند هفته پیش از آن در اواخر مهرماه امسال که با فرا رسیدن «بند غروب» برجام و موعد لغو تحریم‌های برنامه موشکی ایران بود، اروپایی‌های خشمگین از همکاری تسلیحاتی ایران با روسیه، هشدار دادند که تحریم‌های ایران را پابرجا نگه می‌دارند. ضربه‌ای که شاید تهران انتظار آن را نداشت؛ آن‌جا که خبرهایی از فروش سوخوهای روسی به تهران پرسر و صدا به گوش رسید. اما این فروش نه هرگز تایید شد و نه هیچ‌گاه سوخوی تازه‌ای به ناوگان جنگی ایران پیوست.
بر مبنای چه آن چه تاکنون می‌دانیم، به نظر می‌رسد، دستاوردهای نزدیک شدن بیشتر به روسیه طی دو سال گذشته، برای ایران کمتر از آن چه باشد که به دست آورده است. تحریم‌های تازه علیه ایران وضع شده‌اند و روابط شکننده با غرب، سردتر شده است.
و مهم‌تر از آن، رغبت مذاکره با ایران در پرونده هسته‌ای و احیای برجام، نیز به نظر کمتر و کمتر شده است؛ پرونده‌ای که به سرانجام رسیدنش برای احیای اقتصاد ایران حیاتی به نظر می‌رسد.
ورای همه این موارد، افکار عمومی جهان هم نام ایران را از آغاز جنگ اوکراین تا حالا، در سمت متجاوز جنگ شنیده است.
ثبت ديدگاه