- نویسنده, پریا منظرزاده
- ۲۰ مرداد ۱۴۰۳ – ۱۰ اوت ۲۰۲۴
رویارویی کیمیا علیزاده و ناهید کیانی، دو تکنواندوکار ایرانی که در المپیک ۲۰۲۴ زیر پرچمهای بلغارستان و ایران مسابقه دادند، بار دیگر ورزش ایران را به حاشیههای پررنگتر از متن کشاند. کیمیا علیزاده ورزشکاری است که پایش را از محدودیتهای ورزش حرفهای زنان در ایران فراتر گذاشت.
این نخستین بار نیست که یک چهره شناخته شده ایران به کشوری دیگر پناهنده میشود اما آنچه خانم علیزاده را متمایز میکند این است که هنوز از صحنه ورزش ایران قابل حذف نیست؛ تلویزیون دولتی ایران مجبور است او را نشان دهد، آن هم بدون آنکه موهایش پوشیده باشد.
پس از آنکه کیمیا علیزاده ایران را ترک کرد، این دومین بار بود که مجبور شد در مقابل ناهید کیانی، دوست و همتیمی سابقش مسابقه دهد. خانم علیزاده ورزشکار ۲۶ سالهای است که سال ۱۳۹۹، یک سال پس از آنکه برنز المپیک را گرفت، ایران را ترک کرد. او از آلمان درخواست پناهندگی کرد و حضور در مسابقات جهانی را با پوشش اختیاری ادامه داد. با اعلام خبر درخواست پناهندگی خانم علیزاده، ورق برگشت و «دختر ایران» در ادبیات حکومتی به ورزشکاری تبدیل شد که «به وطن پشت کرده است.»
اما در همین المپیک ۲۰۲۴ پاریس ورزش مردان شاهد اتفاقی مشابه با رویارویی ناهید کیانی و کیمیا علیزاده بود که هیچیک از حاشیههای مسابقه تکواندوکاران زن را بهدنبال نداشت؛ صباح شریعتی، کشتیگیر ایرانی زیر پرچم جمهوری آذربایجان با امین میرزازاده از تیم ایران کشتی گرفت. نتیجه این بازی هم مشابه بود؛ ورزشکاری که زیر پرچم ایران بازی میکرد برنده شد. اما پس از بازی، هنگامی که صباح شریعتی تشک کشتی را بوسید تا با ورزش قهرمانی خداحافظی کند، امین میرزازاده او را روی دوش گرفت و دور تشک گرداند. این صحنه نه تنها سانسور نشد، بلکه از آن با عنوان اقدامی«پهلوانانه» یاد شد.
در مقابل، لحظهای که پس از گرفتن مدالهای وزن ۵۷ کیلوگرم تکواندوی زنان، ناهید کیانی و کیمیا علیزاده یکدیگر را در آغوش گرفتند، در تلویزیون دولتی ایران سانسور شد. این تفاوت رویکرد نسبت به ورزش زنان و مردان از کجا ناشی میشود؟
کیمیایی که حذف شدنی نیست
کیمیا علیزاده در المپیک ۲۰۱۶ ریو با کسب یک مدال برنز، نخستین مدال زنان ایران را در تاریخ المپیک ثبت کرده و همین سدشکنی موجب شده که از تاریخ ورزش ایران حذفشدنی نباشد؛ حتی اگر مفسران ورزشی ایران سعی کنند نامش را بر زبان نیاورند.
در المپیک ۲۰۲۰ توکیو که کیمیا علیزاده از تیم پناهندگان در مقابل ناهید کیانی قرار گرفت، گزارشگر تلویزیون سعی کرد خانم علیزاده را با عباراتی از جمله «حریف کیانی» خطاب کند. هنگام رقابت این دو ورزشکار در المپیک ۲۰۲۴ هم تلویزیون در زیرنویسهایش از عبارت «رقابت ناهید کیانی با نماینده بلغارستان» استفاده کرد. پس از آنکه نتیجه بازی مشخص شد، مفسر ورزشی تلویزیون ایران گفت که ارزش برد ناهید کیانی بر کیمیا علیزاده «به اندازه یک مدال است.»
در مسابقه کیمیا علیزاده و ناهید کیانی واژههای « پرچم» و «وطن» بارها از سوی مفسر ورزشی تلویزیون ایران تکرار شد. روزنامه «دنیای اقتصاد» در مطلبی با عنوان «نامهربانی غمانگیز با کیمیا»، نوشت که رقابت این دو ورزشکار به «میدان انتقامگیری شباهت داشت.»
رسانهها و کاربران شبکههای اجتماعی که نزدیک به جناح تندروی حکومت هستند، سعی دارند دوگانهای را القا کنند که یک سوی آن ورزشکار در وطن مانده است و سوی دیگر ورزشکاری که به همه قواعد و محدودیتها پشت کرده است. از ناهید کیانی ویدیوهای قدیمی بازنشر میشود که حاکی از حمایت او از کاندیداهای اصولگرا در انتخابات قبلی است. در این میان اشارهای هم به مبینا نعمتزاده، تکواندوکار دیگر تیم ایران میشود و میگویند که «مدال برنز مبینا نعمتزاده به اندازه طلا میارزد چون با حجاب بوده است.»
این در حالی است که کیومرث هاشمی، وزیر ورزش ایران هنگامی که پس از بازی قصد داشت به ناهید کیانی تبریک بگوید او را به اشتباه «کیمیا خانم» خطاب کرد و موجب شد که خانم کیانی نام خود را به او یادآوری کند.
کیمیا علیزاده یک سال بعد از مهاجرت، زیر پرچم تیم پناهندگان، ورزشکاری با پرچم ایران را شکست داد و به نمادی از شکست سیاستهای حکومت درباره زنان بدل شد. حالا که ورق برگشته و ناهید کیانی پیروز شده، به نظر میرسد رسانههای نزدیک به حکومت سعی دارند انتقام آن شکست را بگیرند.
برخوردهای ناهمگون با کیمیا علیزاده
در حالی که برخی رسانههای نزدیک به حکومت ایران تا آنجا پیش رفتهاند که کیمیا علیزاده را «وطنفروش» خطاب کردند، علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت ابراهیم رئیسی در پیام تبریکش به ناهید کیانی از «آغوش باز وطن برای کیمیاها» نوشت.
محمدجواد آذری جهرمی، وزیر سابق ارتباطات که در حلقه نزدیکان مسعود پزشکیان، رئیسجمهور جدید ایران است، هم در پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «ایران خانه همه ایرانیهاست؛ کاش کیمیا به ایران بازگردد و دوباره برنده باشد.» این اظهارات با واکنشهای بسیاری در شبکههای اجتماعی همراه بوده است. محتوای بیشتر کاربرانی که به این پستها پاسخ دادهاند این است که در صورت بازگشت کیمیا به ایران، با همان محدودیتها و سرکوبهای جوانان و زنان ایران مواجه میشود. کاربران از آنها پرسیدهاند که چه تغییری در سیاستهای ایران بوجود آمده که از او دعوت به بازگشت کردهاند؟
کاربران شبکههای اجتماعی این تناقضها را در پیام تبریک مسعود پزشکیان هم یافتهاند. برخی از او خرده گرفتهاند که چرا ورزشکاران زن را «دخترم» خطاب کرده در حالیکه به ورزشکاران مرد «پسرم» نمیگوید. او در پیام تبریک به سعید اسماعیلی، کشتیگیر مدالآور، این کشتیگیر دزفولی را «فرزند دیار استقامت و شجاعت» خواند.
این برخوردهای ناهمگون بخشی از رویکرد کلی حکومت ایران نسبت به زنان است؛ سیاست یک بام و دوهوا که در بزنگاههایی شکست آن بارز میشود؛ از یک سو به آمارهایی همچون پذیرش بالاتر از ۶۰ درصدی زنان در کنکور سراسری استناد میشود و از سوی دیگر، زنان هنوز از حقوق برابر از جمله ارث بهرهمند نیستند. یکی از حقوقی که زنان از آن بیبهرهاند، آزادی سفر و نیاز به «اذن همسر» برای خروج از کشور است که در سالهای اخیر مانع شرکت برخی ورزشکاران زن در مسابقات خارجی هم شده است.
توضیح تصویر، در المپیک پاریس ۲۰۲۴ برای نخستین بار دو زن ایرانی همزمان روی سکوی مدالهای المپیک رفتند
ورزشکاران زن، درگیر با حاشیهها
این دومین بار است که رقابت ناهید کیانی و کیمیا علیزاده، دو تکواندوکار زن زیر دو پرچم متفاوت در المپیک حاشیهساز میشود. ناهید کیانی وقتی در المپیک ۲۰۲۰ به کیمیا علیزاده باخت، از برخوردهای نامناسب برخی مردم با او به دلیل رویارو شدن با کیمیا گفت.
این روزها ویدیو قدیمی از ناهید کیانی بازنشر میشود که از «بازی تلخ» خود در المپیک گذشته در مقابل کیمیا میگوید. او میافزاید که مردم به خاطر اینکه او مقابل کیمیا بازی کرده در فضای مجازی او را آزار دادهاند: «خیلی دلم شکست و احساس کردم ناهید برای همیشه تمام شده است.»
این دوگانهسازی فشارهای روحی مضاعفی را بر ورزشکاران زن وارد میآورد که بر دشواری شرایط آنها میافزاید. برخوردار نبودن ورزشکاران زن از امکانات برابر با مردان، حتی وقتی به رقابتهای خارجی میروند، بارها خبرساز شده است.
به نظر میرسد مسئله اصلی این است که نخستین زن مدالآور ایران در تاریخ المپیک که از او به عنوان «سدشکن» یاد میشود، از دو خط قرمز حکومت عبور کرده؛ درخواست پناهندگی داده و پوشش اختیاری را برگزیده است. مهاجرت کیمیا علیزاده از ایران، شعار «حجاب محدودیت نیست» را که حکومت ایران از بعد از انقلاب ۱۳۵۷ سعی کرده بود جا بیاندازد، زیر سئوال برده؛ بخصوص اینکه رسانههای دولتی ایران همواره حضور ورزشکاران زن با حجاب اجباری در مسابقات ورزشی بینالمللی را میستایند.
المپیک ۲۰۲۴ در حالی برگزار میشود که حکومت ایران، حدود دو سال پس از آغاز جنبش «زن، زندگی، آزادی» هنوز با زنانی که در اماکن عمومی حاضر به پوشیدن حجاب اجباری نیستند مبارزه میکند و با وجود برخوردهای خشونتآمیز نتوانسته شرایط را به قبل از کشته شدن مهسا امینی بازگرداند.
المپیک ۲۰۲۴ پاریس، که در آن کاروان ایران با ۴۰ ورزشکار (۱۱ زن و ۲۹ مرد) شرکت کرد، دستاوردهایی برای زنان ایران داشت؛ این نخستین بار بود که دو زن ایرانی همزمان روی سکوی مدالهای المپیک رفتند. اما زیبایی این صحنه در میان حاشیهها گم شد و حتی دوستی کیمیا علیزاده و ناهید کیانی سانسور شد.
ثبت ديدگاه