باقر ابراهیمی

حافظه زنان افغانستان زخمی از حکومت طالبان است؛ دورانی سیاه برای آن‌ها که از کم‌ترین حقوق خود محروم بودند و از تمامی حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی رانده می‌شدند؛ شلاق می‌خوردند، سنگسار می‌شدند و به راحتی به قتل می‌رسیدند. قدرت‌گیری دوباره طالبان برای آن‌ها به کابوسی دوباره می‌ماند که مبادا هر آن‌چه به دست آورده‌اند، از دست بدهند.

مثل «نیکی تبسم» که سه سال پیش در پی حمله طالبان به ولسوالی [شهرستان] «جاغوری» در ولایت [استان] «غزنی» بار و بندیل خود را جمع کرد و به «کابل» آمد تا با تاسیس کافه‌ای به نام «تبسم» محیطی امن برای جوانان و خصوصا زنان ایجاد کند تا بلکه زندگی را در قلب انتحاری‌ها و بمب‌گذاری‌ها و ناامنی‌ها، از نو بسازد.

***

در روزگاری که کم‌تر زنی جرات ایجاد کافه و رستوران داشت، نیکی تبسم بعد از فرار از دل جنگی که جان ده‌ها تن از هم‌وطنان‌ او را گرفته بود، قدم به کابل گذاشت و کافه‌ «تبسم» را راه‌اندازی کرد. اقدام او از همان ابتدا با استقبال شهروندان و خصوصا زنان روبه‌رو شد. همگان می‌دانستند که راه‌اندازی کافه آن‌هم توسط یک زن در قلب افغانستان، زندگی او را در قمار قرار می‌دهد؛ اما قدمی عقب نکشید و حالا هم که هراس بازگشت طالبان به قدرت دل‌ها را نگران کرده است، همچنان به کار خود ادامه می‌دهد.

 «تبسم» امروز کافه‌ای پرآوازه در پایتخت افغانستان به شمار می‌آید و شش زن دانشجو و دانش آموز پاره‌وقت و تمام وقت در آن مشغول به کار هستند. «تبسم» ظاهری آراسته دارد و فضایی آرام که به پاتوق خانواده‌ها، دانشجویان و دانش‌آموزان تبدیل شده است. در گوشه‌ای از کافه کتاب‌خانه‌ای وجود دارد تا افراد مختلف بتوانند در محیطی آرام، مطالعه کنند.

«نیکی تبسم» در گفت‌وگو با «ایران‌وایر» می‌گوید که بیشتر مشتریان‌ او زنان هستند: «کسانی که در این‌جا کار می‌کنند، زنان و دختران جوان هستند. برای همین زنان احساس راحتی و امنیت دارند. از طرفی مدیریت کافه هم یک زن است و این می‌تواند فضای راحت‌تری ایجاد کند.»

اما نگرانی‌ها از قدرت‌گیری طالبان هر روز افزوده می‌شود و افغانستانی‌ها خصوصا زنان امیدی به وعده‌های طالبان ندارند. پیش‌روی روزافزون آن‌ها در شهرستان‌ها و روستاهای این کشور دل‌ها را لرزان کرده است. در عین‌حال، با پیش‌روی طالبان، بر شمار کشته‌های غیرنظامیان هم مدام افزوده می‌شود.

 در آخرین آماری که از کشته‌شده‌های افغانستان منتشر شده، «یوناما»‌ (نمایندگی سازمان ملل در افغانستان) گزارش داده است که در شش ماه گذشته هزار و ۶۵۹ غیرنظامی در نتیجه خشونت‌ها جان باخته‌اند و ۳ هزار و ۲۵۴ نفر زخمی شده‌اند. بیشترین تلفات غیرنظامیان در ماه‌های می و ژوئن بوده است که پس از سال ۲۰۰۹ بیشترین شمار تلفات را شامل می‌شود. بنا به این گزارش تلفات غیرنظامیان ۴۷ درصد افزایش داشته است.

 از کشتار غیرنظامیان در حقوق جهانی با عنوان «جنایت جنگی» یاد می‌شود.

 در چنین شرایطی اما زنان بسیاری هستند که در حوزه‌های فعالیت‌ خود همچنان مقاومت می‌کنند. گرچه قدرت‌گیری دوباره طالبان دلهره‌آور است. همان‌طور که نیکی تبسم می‌گوید: «وقتی طالبان بیاید خوش ندارد که زنی از خانه بیرون بیاید یا در کافه و رستوران کار کند. صد در صد کار من در خطر است و اگر بیایند، نه اجازه کار و فعالیت را برای خودم و نه دخترهایی که این‌جا کار می‌کنند، نمی‌دهند. ما همگی از آمدن طالبان می‌ترسیم. یک فامیل از طریق کار من نان می‌خورند و دخترهایی هم که در این‌جا مشغول هستند، اکثرا نان‌آور خانواده‌های‌شان هستند و خرج تحصیل خود را فراهم می‌کنند. اگر طالبان بیاید خودم و دخترهایی که کار می‌کنند، عقب می‌مانیم و نمی‌توانیم به فعالیت‌های خود ادامه دهیم.»

 آینده مبهم افغانستان این زن کارآفرین و کارمندان او را مثل دیگر زنان فعال جامعه افغانستان نگران ساخته است. نیکی تبسم در ادامه صحبت‌های خود نگاهی به لامپ‌های طلایی رنگ کافه می‌اندازد که نوری ملایم پخش می‌کنند، آهی می‌کشد و می‌گوید: «نمی‌دانم در صورت حاکم شدن دوباره طالبان بر افغانستان آیا به ما مجال زنده ماندن خواهد داد یا خیر.»

IranWire