ملک سلمان پادشاه عربستان سعودی روز پنجشنبه از قدرت های جهانی خواست تا “موضع قاطعی” در برابر برنامه های اتمی و موشکی و سیاست منطقه ای جمهوری اسلامی ایران اتخاذ کنند.

در حالیکه دولت دونالد ترامپ موضع سختگیرانه ای در برابر حکومت ایران اتخاذ کرده بود، جو بایدن گفته است که آمریکا را به برجام بر می گرداند.

پادشاه سعودی که در سخنرانی سالانه خود در مجلس مشورتی این کشور که عالی ترین نهاد مشورتی دولت است گفت: “پادشاهی سعودی از جامعه جهانی می خواهد تا موضع قاطعی نسبت به رژیم ایران اتخاذ کنند.”

ملک سلمان در این سخنرانی که بامداد امروز، ۱۲ نوامبر، ۲۲ آبان، ایراد شد تاکید کرد که “موضع قاطعانه جهانی باید متضمن آن باشد که از دستیابی رژیم ایران به سلاح های کشتار جمعی، توسعه برنامه موشکی بالستیکی و تهدید صلح و امنیت توسط ایران جلوگیری خواهد شد.”

از زمان استقرار نظام جمهوری اسلامی در ایران، روابط حکومت روحانیون شیعه در این کشور با حکومت خاندان سلطنتی وهابی در عربستان معمولا سرد و در مواردی متشنج و بحرانی بوده است.

به خصوص طی چند سال اخیر، رقابت این دو حکومت برای کسب برتری در خاورمیانه و حتی جهان اسلام به شکل مداخله و تشدید درگیری های سیاسی و نظامی منطقه ای و جنگ نیابتی از جمله در سوریه و یمن بروز کرده و تلفات و خسارات انسانی و مالی فراوانی برجای گذاشته است.

اعلام پیروزی جو بایدن در انتخابات آمریکا ظاهرا باعث نگرانی عربستان سعودی و متحدان آن کشور در مورد بهبود روابط ایالات متحده و ایران شده است. آقای بایدن معاون باراک اوباما، رئیس جمهوری پیشین بود که در زمان او توافق هسته ای بین ایران و قدرت های جهانی به دست آمد.

ایالات متحده به رهبری ترامپ از این توافق خارج شد و سیاست وارد کردن فشار بر ایران را به منظور وادار کردن آن به مذاکره مجدد در مورد برنامه هسته ای و سیاست منطقه ای و داخلی این کشور در پیش گرفت.

مقامات دولت ترامپ صراحتا حکومت ایران را متهم می کردند که پس از دستیابی به برجام، میلیاردها دلار درآمد ایران به جای رفاه و پیشرفت مردم این کشور در اختیار “گروه های تروریستی” و دولت هایی مانند سوریه قرار گرفته یا به خاطر فساد داخلی از میان رفته است. البته که این اتهامات ثابت نشده است.

ترامپ ابراز اطمینان می کرد که در صورت پیروزی مجدد در انتخابات، رهبران ایران چاره ای جز مذاکره نخواهند داشت و حتی برخی مقامات دولت باراک اوباما را متهم می کرد که جمهوری اسلامی ایران را ترغیب می کنند در انتظار شکست او در انتخابات و تغییر در سیاست آمریکا باشند، اتهامی که رد شد.

در جریان جنگ یمن، که ناظران آن راجنگ نیابتی ایران و عربستان می دانند، چند هزار نفر کشته شده اند و خسارات فراوانی برجای مانده است

به نظر می رسد دولت عربستان تعهد آقای بایدن به بازگشت به برجام را باعث افزایش فعالیت منطقه ای حکومت ایران دانسته و نگران آن است.

اگرچه موضع رسمی رهبران ایران این بوده که نتیجه انتخابات آمریکا برایشان اهمیت ندارد اما در پی اعلام پیروزی جو بایدن، برخی مقامات تلویحا نسبت به بهبود روابط و لغو فشارهای موجود بر جمهوری اسلامی ابراز خوشبینی کرده اند. از جمله حسن روحانی، ریاست جمهوری ایران، گفته است که دوران فشار حداکثری به پایان رسیده و وعده داده که به زودی مشکلات رفع می شود.

ملک سلمان در سخنرانی امروز حوثی های یمن را متهم کرد که با استفاده از موشک و پهپادهای دریافتی از ایران تاسیسات و شهروندان غیرنظامی عربستان را بارها هدف حمله قرار داده اند. حوثی ها پس از تصرف پایتخت یمن در سال ۲۰۱۴ و برکناری دولت آن کشور، قدرت را در دست گرفته اند و ایران آنان را دولت قانونی یمن می داند.

حوثی ها از حمایت ایران برخوردارند در حالیکه عربستان سعودی در راس ائتلافی از چند کشور مسلمان و عرب به عملیات نظامی علیه حوثی ها مبادرت کرده است.

در جریان جنگ یمن، که ناظران آن راجنگ نیابتی ایران و عربستان می دانند، چند هزار نفر کشته شده اند و خسارات فراوانی برجای مانده است.

ملک سلمان در سخنرانی خود بار دیگر بر حمایت کشورش از راه حل دو کشور برای اختلاف بین اسرائیل و فلسطینیان تاکید کرد اما به تصمیم امارات متحده عربی، بحرین و سودان – متحدان عربستان – برای عادی سازی روابط با اسرائیل هم اشاره نکرد.

گفته می شود که در سال های اخیر نگرانی کشورهای منطقه از افزایش فعالیت جمهوری اسلامی ایران باعث همکاری غیرعلنی بین این کشورها از جمله عربستان سعودی و اسرائیل در زمینه های مختلف شده اما دو طرف تا کنون رسما از آشکار کردن این روابط خودداری کرده اند.

قبل از انتخابات آمریکا، مقامات دولت آن کشور ابراز خوشبینی می کردند که با پیروزی ترامپ، تعداد بیشتری کشور عرب و مسلمان خصومت خود با اسرائیل را کنار بگذارند و برخی منابع حتی از احتمال روابط آشکار بین اسرائیل و عربستان سخن می گفتند.

با توجه به موقعیت خاص دولت عربستان به عنوان محافظان اماکن مقدس اسلامی، چنین تحولی می توانست مشوق حل اختلاف شمار دیگری از کشورهای عرب و مسلمان با اسرائیل باشد.

سخنرانی پادشاه سعودی در حالی ایراد شده که قرار است جلاس دو روزه گروه ۲۰ در روزهای ۲۱ و ۲۲ نوامبر به مدت دو روز به ریاست عربستان سعودی برگزار شود. به خاطر شیوع ویروس کرونا، این نشست به شکل مجازی برگزار خواهد شد.

گروه ۲۰ در دهه ۱۹۹۰ میلادی به منظور رایزنی و همکاری برای حل مسائل مالی و اقتصادی جهانی تشکیل شد. علاوه بر هفت قدرت بزرگ صنعتی جهان، روسیه، چین و شماری از کشورهای تاثیرگذار در صحنه بین المللی از جمله کره جنوبی، هند و عربستان سعودی در این گروه عضویت دارند. اتحادیه اروپا هم عضو گروه ۲۰ است.